Ünlü aşınması konusu edebiyatımızda sıklıkla karşılaştığımız ve çoğumuzun zorlandığı bir konudur. Bir konuyu iyi bir şekilde anlamının yolu bol örnekten gelmektedir. Aşağıda sizler için ünlü aşınması ile ilgili pek çok sayıda örnekler bulunmaktadır. Dilimizde sözcükler kimi ses olayları sonucunda şekil değiştirirler.
Ses türemesi
Ünlü türemesi: fikr=fikir / akl=akıl /emr=emir
Ünsüz türemesi: his etmek=hissetmek / af etmek=affetmek
Kaynaşma
'y' harfi meydana gelir. Ora-y-a gidelim
Ünlü Düşmesi
Örnekler ile anlatım
- alın-ım =>alnım
- burun-um =>burnum
- karın-ım =>karnım
- ağız-ım =>ağzım
- keşif-im =>keşfim
- beyin-in =>beynin
- isimim =>ismim
- fikirimiz =>fikrimiz
- sabır etmek =>sabretmek
- emir etmek =>emretmek
- seyir etmek =>seyretmek
Dilimizde kural gereği iki ünlü harfin yan yana gelmesi mümkün değildir. Böyle durumlarda
ünlü aşınması ile ünlülerden biri düşer ve iki ünlünün yan yana gelmesi engellenir. Bu ünlü düşmesine aynı zamanda ünlü aşınması denmektedir.
Ünlü Aşınması Örnekleri
- Yarın kahve altına gel. (Yanlış)
- Yarın kahvaltıya gel. (Doğru)
- O rada ödevleri yapabilmiş. (Yanlış)
- Orada ödevleri yapabilmiş. (Doğru)
- Bayramda güllaç yaptılar. (Doğru)
- Bayramda güllü aş yaptılar. (Yanlış)
- Pazartesi sınav varmış. (Doğru)
- Pazar ertesi sınav varmış. (Yanlış)
- Ne asıl geçti dünkü sınav? (Yanlış)
- Nasıl geçti dünkü sınav? (Doğru)
- Pek iyi, neden bana söylemediniz? (Yanlış)
- Peki, neden bana söylemediniz? (Doğru)
- Nolur, bana yardım edin! (Doğru)
- Ne olur, bana yardım edin! (Yanlış)
Ne ise kelimesinde 'i' harfi aşınarak 'neyse' haline dönüşür.
Öyle ise kelimesinde 'i' harfi düşerek öyleyse şeklini alır.
Ne için buraya benimle konuşmaya geldin? = Ünlü aşınması ile 'i' harfi aşınarak 'niçin' şeklini alır.
Bu arada kahve içmiştik. = Ünlü aşınması ile 'a' harfi düşerek 'burada şekline dönüşür.
Ulama
Ünsüz ile biten kelimenin ardından ünlü ile başlayan bir kelime gelmesi.
Örneğin:
- Parlayan ev
- Yalnız adam
- Gök ova.
